PinoyAbrod.net

Umaayuda sa pagtatanggol

“Sila lang iyung mga nauutusang umasikaso ng mga dokumento (sa mga kaso ng Karapatan).”

Ito ang kuwento ni Joven Laura, abogadong pangkarapatang pantao sa Sorsogon. Aniya, abala sila noon sa pagtulong sa mga abogado at paralegal team na umaasikaso sa pagpapalaya ng tatlong bilanggong pulitikal na sina Carlito de Guzman, Hugo Fuentes at Joan Cuesta na ilegal daw na inaresto sa Sorsogon noong Abril 11.

“Palagi nilang nirereklamo iyung mga motor na sumusunod sa kanila,” kuwento ni Laura. “Nakaranas sila ng surveillance.” Huwebes noon, tatlong araw bago ang pamamaslang, inaasikaso nila ang pagpapalaya sa tatlo. Muli, inireklamo nila ang mga motor at sasakyang sumusunud-sunod sa kanila.

“Nasa traysikel ang dalawa para kunin ang naiwang cellphone ni Ryan sa van na ginamit nila noong naiwan nila ang cellphone ni Ryan noong Biyernes nang tulungan nila ang lumayang tatlong bilanggong pulitikal,” sabi ni Cristina Palabay, pangkalahtang kalihim ng Karapatan.

Inisyal na inulat ng Karaptan-Sorsogon na noong panahong lumaya ang tatlo, pinagsusundan ang nakalayang mga detinido, mga abogado nila at mga miyembro ng grupong paralegal ng “di mabilang na sinususpetsahang military intelligence agents”.

“(Pati) ang drayber ng isa pang van na ginamit ng lumayang mga detinido ay diumano’y kinuha ng sinususpetsahang mga sundalo,” sabi pa ni Palabay.

Katunayan, noong Abril 21, alas-10 ng gabi, binuntutan si Ryan, at tatlo pang kasamahan sa Karapatan-Sorsogon ng isang pick-up na sasakyang kulay-abo at isa pang itim na sasakyan. Walang plaka ang mga sasakyan. Nangyari ito matapos nila samahan ang abogadong si Bart Rayco ng National Union of People’s Lawyers (NUPL) sa Albay na bumisita sa mga kliyente niyang nabanggit na mga bilanggong pulitikal sa estasyon ng pulisya sa Brgy. Cabid-an.

Iba pang atake

Samantala, sa Camarines Sur, sa rehiyong Bicol din, isa pang aktibista at tagapagtanggol ng karapatang pantao ang pinaslang – noong Lunes, Hunyo 17, o dalawang araw matapos ang insidente sa Sorsogon City.

Nakasakay sa motor si Nepthali “Nep” Morada, istap sa opisina ni Camarines Sur Vice Gov. Ato Pena at dating kampanyador ng Bagong Alyansang Makabayan (Bayan)-Bicol at Bayan Muna Party-list. Mula Naga City, bumibiyahe siya papunta sa kapitolyo sa Pili, Camarines Sur. Pinagbabaril din si Nep ng di-kilalang armadong kalalakihan.

Matagal nang prominenteng aktibista si Nep. Mula dekada ’90 hanggang 2017, aktibo siya sa Bayan-Bicol, Bayan Muna, Karapatan, at iba pang progresibong grupo. Madalas ding aktibo siya sa mga relief and rehabilitation missions tuwing may sakuna tulad ng bagyo o pagputok ng bulkan saan man sa Bicol sa mahabang panahon. “Basta Bayan-Bicol noon, si Nep ‘yun,” kuwento ng kaibigan ni Nep na tumangging magpakilala.

Taong 2017 nang magtrabaho na siya sa opisina ng bise-gobernador. “Inirereklamo din niya na kahit nasa kapitolyo na siya, lagi pa rin siyang binubuntutan ng militar,” kuwento ng naturang kaibigan.

Samantala, nakaranas din ng sunud-sunod na pamamaslang ang probinsiya ng Masbate. Alas-otso ng gabi ng Hunyo 9 din, pinasok ng mga sundalo ang bahay ng aktibistang si Arnie Espenilla sa Brgy. Lahong, San Fernando, Masbate. Kinabukasan, alas-singko ng hapon, pinasok din ng mga sundalo ang bahay ni Zando Alcovendas sa Brgy. Buenavista at binaril siya. Noong Hunyo 14, si Pizo Cabug naman ng Brgy. Buenavista ang pinasok sa bahay at pinaslang ng mga sundalo.

Ang tatlo’y miyembro ng Masbate People’s Organization.

Maliban pa rito, iniulat naman ng rebolusyonaryong National Democratic Front-Bicol na may mga kasamahan silang hors de combat (o walang kakayahang lumaban) na pinaslang sa mga operasyong militar – sa parehong linggo.

“Sa loob din ng linggong ito, tinortiyur at pinatay ang hors de combat na si Edwin ‘Ka Dupax’ Dematera ng mga militar na nakahuli sa kanya,” pahayag ni Ka Ma. Roja Banua, tagapagsalita ng NDF-Bicol.

Kibit-balikat lang

Matapos umalma ang mga grupong pangkarapatang pantao, tila nagkibit-balikat lang ang pulisya sa sunud-sunod na ekstrahudisyal pamamaslang sa rehiyong Bicol.

Nang tanungin ng midya tungkol sa mga pamamaslang, sinabi ni PNP Director General Oscar Albayalde na kailangan muna raw “siguruhing tunay nga” na mga aktibista at human rights defenders ang mga napaslang.

“Who knows? Baka mamaya tine-take advantage lang din nila (Bayan at Karapatan) ‘yan,” giit ni Albayalde sa isang press conference , “alam niyo na, itong mga ‘to, sinasamantala na lang lahat.”

Nadismaya siyempre ang mga grupong pangkarapatang pantao. Para sa kanila, mistulang inaayawan pa ng PNP na imbestigahan ang naturang mga kaso. Parang kinukuwestiyon pa ni Albayalde kung karapat-dapat na imbestigahan ang kasong ito.

“Sa halip na mag-imbestiga, nakuha pang mang-intriga. Ano ang aasahang hustisya?” kuwestiyon ni Renato Reyes Jr., pangkalahatang kalihim ng Bayan, sa kanyang Facebook post.

Kagulat-gulat ba ang reaksiyong ito ng pulisya? Matatadaang sa Memorandum Order No. 32 ni Pangulong Duterte noong Nobyembre 2018, inutusan ng Pangulo ang Armed Forces of the Philippines (AFP) at PNP na pakatan ng karagdagang mga puwersa ang Mindanao, gayundin ang rehiyon ng Eastern Visayas, isla ng Negros, at ang rehiyon ng Bicol, para supilin ang “lawlessness” at insurhensiya roon.

Noong huling bahagi ng 2018 at nitong Marso ngayong taon, sunud-sunod ang pamamaslang sa isla ng Negros sa mga magsasakang miyembro ng progresibong mga grupo. Sa Mindanao, nagpapatuloy ang implementasyon ng batas militar na target ang progresibong kilusan doon. May naiulat ding sunud-sunod na pamamaslang sa Samar sa rehiyon ng Eastern Visayas.

Ipinanawagan ng mga grupong pangkarapatang pantao na magkaisa ang mga mamamayan na kondenahin ang mga pamamaslang at mga atake sa karapatan ng mga mamamayan – mga atakeng sinasabing pinangungunahan ng mga puwersang militar at pulisya ng rehimeng Duterte kontra sa mga mamamayang lumalaban. Noong Hunyo 19, mahigit 5,000 katao ang nagprotesta sa Naga City para kondenahin ang mga pamamaslang.

“Sa lahat ng taong naninindigan para sa kalayaan, tumindig at sama-samang kondenahin ang walang awang pag-atake sa mga aktibista at human rights defenders,” giit ni Bayan Muna Rep. Carlos Zarate.

May ulat ni Jobelle Adan

Sinadya o aksidente?

Nang pumutok ang isyu, minaliit agad ng gobyerno ng China ang pangyayari sa pagitan ng mga bangka ng China at Pilipinas sa Recto Bank. Sa pahayag ni Feng Shuang, tagapagsalita ng Chinese Foreign Ministry, isa lang normal na aksidente sa dagat at huwag umanong haluan ng pulitika ang insidente.

Limang araw matapos ang insidente, noong Hunyo 14, naglabas ng pahayag sa midya ang embahada ng China. Dito, itinatanggi ng China na sadyang iniwan ng Chinese vessel (na sinasabi nitong para rin sa pangingisda) ang nabunggong bangka ng mga mangingisdang Pilipino sa Recto Bank sa West PH Sea noong Hunyo 9.

Sinabi pa ng embahada na “inatake” (“besieged”) daw ng pito o walong bangkang Pilipino ang naturang fishing vessel ng China bago nakabunggo sa isang bangkang Pilipino. Hindi na raw naiwasan ng barkong Tsino ang bangka ng mga Pilipino. Natakot pa raw ang mga mangingisdang Tsino na muling dagsain o atakihin ng mga Pilipino kaya sila umalis.

Matigas na pinaninindigan ni Insigne at ng iba pang mangingisdang Pilipino na nandoon noon na sinadyang banggain umano ng sasakyang pandagat.

Sang-ayon dito ang lider-mangingisda na si Fernando “Ka Pando” Hicap, tagapangulo ng Pambansang Lakas ng Kilusang Mamamalakaya ng Pilipnas (Pamalakaya). Aniya, batay sa impormasyong lumabas na sa madla, masasabing may intensiyon ang sasakyang pandagat ng China na patayin ang mga mangingisdang lulan ng F/B Gem-Vir 1.

Pati ang hepe ng Philippine Navy, sang-ayon sa sinasabi ng mga mangingisda. Palagay nila, sinadya ang pagbangga sa bangkang lulan ang mga mangingisdang Pilipino. Ayon kay Vice Admiral Robert Empedrad, “Hindi binubunggo ang mga barko na hindi gumagalaw, na nakaangkla. (We don’t ram ships that are not moving, that are anchored.) Makikita mo ‘yan sa radar na ‘di gumagalaw yung barko. So ‘pag ‘di gumagalaw yung barko, bakit mo babanggain?”

Pinabulaanan din ni Insigne na inatake o kinuyog ng nila ang barkong Tsino. “Kami-kami lang ang nandoon. Wala namang ibang bangka doon. Kami lang dahil noong gabing ‘yun [lumubog] nga kami, kami pa ang aatake?” aniya.

Pinasinungalingan din ni Prop. Jay Batongbacal, direktor ng UP Institute for Maritime Affairs and Law of the Sea, ang paratang ng China. Aniya, iilang bangkang pangisda lang ang nasa Recto Bank noong gabing iyon, batay sa satellite images na nakalap ng visible infrared imaging radiometer suite (VIIRS).

Nakakabinging katahimikan

Higit isang linggong nanahimik ang administrasyong Duterte. Ayon kay Panelo noon, pinag-aaralan pa umano ni Duterte ang mga datos bago magbigay ng pahayag sa usapin.

At nang magsalita, tila minaliit pa niya ang insidente. “Ang insidente sa dagat ay insidente sa dagat. Pinakamainam na imbestigahan ito. At hindi ako magpapahayag dahil walang imbestigasyon at walang resulta. Ang tanging magagawa lang natin ay maghintay at bigyan ang kabilang panig (China) na karapatang mapakinggan,” sabi ni Duterte noong Hunyo 17.

“Napakaingay niya sa ibang bansa na may reklamo siya, pero dito sa China, medyo tameme,” ayon sa abogadong si Neri Colmenares, convenor ng Pilipinong Nagkakaisa para sa Soberanya (Pinas). “Kung sa ibang bansa ay payag siyang magputol ng ugnayan (tulad ng) sa Canada dahil ayaw tanggapin ang basura,” aniya.

Ayon sa Pinas at Pamalakaya, di sapat ang diplomatic protest lang na inihain ng administrasyong Duterte. Ayon sa kanila, lumalabas na planong ipaubaya lang nito sa gobyerno ng China ang imbestigasyon sa insidente.

Matatandaang ilang ulit na ring nagsampa ang Pilipinas ng diplomatic protest kaugnay ng mga naunang insidente sa pinanghihimasukan ng China na teritoryo ng Pilipinas. Pero wala rin itong positibong tugon. Ayon kay Colmenares, kailangang kasuhan sa pangdaigdigang korte ang China sa paglabag nito sa mga probisyon ng United Nations Convention on the Law of the Sea, Suppression of Unlawful Acts in Maritime Safety at Safety of Life at Sea.

Isinisi naman ng Pamalakaya sa patakaran ng administrasyong Duterte sa pakikipag-ugnayan sa China ang sinapit ng 22 mangingisdang Pilipino sa insidente sa Recto Bank.

“Ang pagpapakatuta ni Duterte ay katumbas ng pang-aapi ng mga Tsino sa mga Pilipino. Ang pinakahuling pandarahas ay insulto sa lahing Pilipino. Ito’y isa sa mga epekto kung ang gobyerno ay hinahayaang di maresolba ang matagal nang sigalot sa dagat at yumuyuko (ito) sa dayuhang nang-aapi. Ang ating mga mangingisda at mamamayan ang maghihirap,” ani Hicap.

Hinihiling ng Pamalakaya ang hustisya hindi lang para sa 22 mangingisda na sinagasaan ng sasakyang pandagat ng China kundi para sa lahat ng mangingisdang Pilipino na patuloy na naghihirap mula sa agresibong panghihimasok ng Beijing sa mga saklaw nating karagatan.