Sa pagpasok ng 2020, naging malalaking pasabog ang ilang pagbabago sa serbisyong pangkalusugan ng ating gobyerno sa ngalan ng Universal Health Care (UHC).

Pero sa halip na ginhawa ang maidulot, tila magiging dagdag-pasakit at pahirap pa sa mga mamamayan ang mga ito— ang pagtaas ng bayarin sa PhilHealth at pagbawas ng serbisyong medikal ng Philippine Charity Sweepstakes Office (PCSO).

Pinalala lang

Una rito ang nakasaad sa batas na pagtaas ng premium para sa mga direct contributor ng PhilHealth.

Para sa mga empleyado at nagnenegosyo, makikitang tataas ang kontribusyon ng mga miyembrong ito sa tatlong porsiyentong sinasahod, para sa mga kumikita ng higit sa P10,000 pero mas mababa sa P60,000 kada buwan. Paghahatian man ito ng empleyado (binabawas sa suweldo) at employer. Pero malaking bagay pa rin ang bawas na ito ngayon. Tataas pa ito nang 0.5 porsiyento kada taon hanggang 2024, kung saan aabot na ito ng limang porsiyento.

Ang minimum wage earner na kumikita ng P6,840 kada buwan (dahil mas mababa sa income floor na P10,000), makakaltasan ng P150 para sa PhilHealth buwan-buwan. Katumbas na nito ang P1,800 sa isang taon. Sa mga overseas Filipino workers (OFW), nakadepende ito sa kinikita nila dahil walang employer na makikihati sa kanilang kontribusyon. Nasa pagitan ng P1,800 hanggang P21,600 kada taon ang binabayaran nila.

Hindi maliit na bagay ang mga bayaring ito. Ayon mismo sa Philippine Statistics Authority noong Oktubre 2019, nagbabayad ang kada Pilipino ng P7,496 (P6,390 kung pagbabatayan ang inadjust na presyo) kada taon para sa kalusugan, o P625/buwan.

Pampublikong ospital na Philippine Orthopedic Center. PW File Photo

PCSO, di na madudulugan

Ang pangalawang pagbabago’y lumabas na memo ng Philippine Charity Sweepstakes Office (PCSO) nitong 2020 na nagsabing ililipat nila sa UHC ang 40 porsiyento ng “Charity Fund, Documentary Stamp Tax Payments, [at] mandatory contributions.” Sa ngayon, ang pondo ng PCSO ay isa sa pinaka-inaasahan ng naghahanap ng tulong pinansiyal para sa kanilang kalusugan.

Ayon sa memo, ititigil na ang pagbigay ng ayuda sa mga gamot (maliban sa chemotherapy), implant/devices, surgical supplies, laboratory/diagnostic procedures, non-/minimally invasive procedures, heart procedures, organ transplantation, at rehabilitative therapy. Bababaan naman ang ibinibigay na ayuda sa bayarin sa ospital (hospitalization), chemotherapy, at dialysis.

Malaking insulto sa mga mamamayan ang mga pagbabagong ito. Kapipirma lang ng UHC at Implementing Rules and Regulations (IRR) noong 2019, pero di pa nararamdaman ang mga benipisyo nito. Taong 2017 nang huling mabago’t madagdagan ang mga benepisyo o benefit package ng PhilHealth, pero dahan-dahan nang inaalis ang mga dating inasahang pagkukuhanan ng tulong ng mga may sakit.

Sa huli, tanging ang pagtutulak sa pamahalaan na ibigay at tiyakin ang libre, komprehensibo, progresibo at de-kalidad na serbisyong pangkalusugan ang tutugon sa mga kagyat na hinaing at sakit ng taumbayan.

Pebrero 7 sa AS steps, UP Diliman—Halos buong gabing hindi humupa ang ulan. Minsan tikatik o ambon, kung minsa’y mas malakas na buhos. Ngunit kasabay nito, buong gabi ring hindi rin umalis ang mga tao sa kani-kanilang puwesto. Marami sa kanila, mayroon nang mga tungkod at may iniindang rayuma. Pero higit na marami rin ang kabataan at estudyanteng pilit na dinurungaw ang mga ulo sa kabila ng mga dagat ng mga payong.

Halos hindi numipis ang hanay ng mga manonood. Lahat, matamang sinasaksihan ang bawat pagtatanghal sa ginaganap na konsiyertong bayan.

Gabi itong inialay para sa paggunita ng ika-50 taon ng makasaysayang Sigwa ng Unang Kuwarto o mas kilala bilang First Quarter Storm (FQS) ng 1970— serye ng mga pagkilos at demonstrasyon laban sa rehimen ni Ferdinand Marcos na pinangunahan ng kabataan at estudyante.

Maging ang manunulat (Bonifacio Ilagan) at direktor (Chris Millado) ng konsiyerto ay hindi na iba sa mundo ng demontrasyon at protesta. Beterano ng FQS si Ilagan at sa katunaya’y nagsilbi bilang dating tagapangulo ng Kabataang Makabayan, organisasyong nanguna sa mga pagkilos noong Sigwa. Samantala, beterano naman ng Peryante si Millado na kilalang grupo na nagtatanghal ng mga dulang protesta noong panahon ng batas militar.

Sa harap ng chorale at orchestra, taas-kamao ang direktor na si Chris Millado, aktres na si Monique Wilson, at iba pa. Lito Ocampo

Sa harap ng AS steps hinanay ang set-up ng mga musikero’t mang-aawit para sa gabi. Sa kumpas ni Maestro Chino Toledo, tampok sa gabing iyon ang UP Symphony Orchestra, UP Singing Ambassadors, UP Staff Chorale at UAIT Vocal Chamber Ensemble. Samantala, sa tarangkahan ng gusali, bumungad sa harapan ang art installation ng visual artist na si Toym Imao.

Pinamagatang “Nagbabadyang Unos”, sumasalubong sa lahat ng pumapasok sa gusali ang sala-salansan at pinagpatong patong na upuang ginamit bilang barikada—pananda at paalala sa militansiya’t paglaban ng mga estudyante noong sigwa ng 1970. Ang bahaging ito ng AS steps ang siya ring nagsilbing ikalawang entablado ng mga artistang mandudula at mananayaw.

Makabuluhan ang pagbubukas ng mga batang tinig ng UP Cherubim at Seraphim sa Italyanong kantang protesta na “Bella Ciao”, paalala sa nagpapatuloy na papel ng kabataan sa laban para sa isang mas maalwang kinabukasan at isang lipunang tunay na malaya. Samantala, nakakaantig ang rendisyon ni Rody Vera sa medley ng mga kantang “Ang Masa”, “Linyang Masa” at “Makibaka Huwag Matakot” na muling nagpaalala sa nag-aalab na paniniwala’t paninidigan na sinimulan ng FQS. Bago matapos ang gabi, habang nakatakip ng pulang bandana ang kalahati ng mukha nito, haharanahin ng biyolinistang si Janine Samaniego ang mga manonood ng kantang “Internationale”. Matapos nito, sa gitna ng entablado, binigkas ni Bonifacio Ilagan ang marahil ay pinakamahalagang mga salita ng buong gabi: “Tuloy ang pakikibaka hangga’t hindi natin naitatanghal ang isang lipunang tunay na masagana at sakdal laya para sa anakpawis at higit na nakararami.”

Ipapasa niya ang tangang bandila ng Kabataang Makabayaan sa mas batang kasama, mahigpit itong yayakapin. Sasaklubin ng pulang tela ang buong entablado’t lahat ng manonood, signos ng paparating na sigwang hatid ng sambayanan.

Muling naglunsad ang rehimeng Duterte ng crackdown sa progresibong mga organisasyon. Sa pagkakataong ito, mga lider at kasapi ng mga organisasyon sa Eastern Visayas ang naging target.

Madaling araw ng Pebrero 7, magkakasabay na nireyd ng mga tauhan ng Philippine National Police at Criminal Investigation and Detection Group, sa pangunguna ng isang Lt. Col. Pedere, ang mga opisina ng Katungod Sinirangang Bisayas, tsapter ng Karapatan sa rehiyon, Bagong Alyansang Makabayan-Eastern Visa-yas, at People’s Surge, sa Brgy. 77; at sa staff house ng Rural Missionaries of the Philippines-Eastern Visayas at Eastern Vista sa Calanipawan, kapwa nasa Tacloban City. Natagpuan diumano sa naturang mga opisina ang dalawang baril, isang machine gun, mga bala at mga materyales sa paggawa ng improvised explosive device.

Arestado sina Marissa Cabaljao ng People’s Surge, kasama ang kanyang isang-taong gulang na sanggol, Mira Legion ng Bayan, Alexander Philip Abinguna na Karapatan National Council member para sa Eastern Visayas, Mariell Domanquill ng RMP at ang independent journalist na si Frenchie Mae Cumpio ng Eastern Vista.

Ayon sa mga naaresto, pawang mga human rights worker, journalist at aktibista, na tinaguriang Tacloban 5, tinamiman umano sila ng mga baril at bomba dahil sa kanilang layunin na ilantad ang kabulukan ng rehimen. Anila, pinaparatangan sila na mga kasapi ng New People’s Army dahil sa pagiging kritiko ng gobyerno.

Mala-Gestapo

Tinuligsa ng Karapatan ang pag-aresto sa Tacloban 5. Anila, mala-Gestapo ang naging reyd ng kapulisan sa naturang mga opisina ng progresibong mga grupo sa Tacloban. “Ang mga pag-aresto at reyd ay dapat magsindi ng galit para sa mga tumitindig para sa kalayaang sibil at karapatang pantao, husitisyang panlipunan at pangmatagalang kapayapaan sa bansa.”

Magkahalintulad ang reyd sa Tacloban at mga reyd noong Oktubre-Nobyembre 2019 sa opisina ng mga progresibo sa Negros at Maynila. Inilunsad ang operasyon habang nasa kasarapan ng tulog ng mga tao sa opisina, sapilitang papasok ang raiding team, palalabasin ang mga tao para makapagtanim-ebidensiya, at aarestuhin ang mga lider o kasapi ng oraganisasyon at sasampahan ng gawa-gawang kaso. Sa reyd sa Tacloban, inaresto muna ang lima bago ipinakita ng kapulisan ang search warrant.

Kinuwestiyon ng Karapatan ang integridad at indepensiya ni Judge Eligio Petilla ng Regional Trial Court Branch 44 sa Tacloban City na siyang naglabas ng warrant sa mga naturang reyd.

“May duda kami sa mga judge na pumapayag sa paggamit ng kanilang korte para sa judicial harassment ng human rights defenders. Sila ba’y may kaugnayan sa mga opisyal sa ehekutibo na nagpapatupad ng Executive Order 70? Ang kanilang pagpirma ba sa naturang search warrants sa mga opisina ng mga organisasyong ito ay magreresulta sa mas matataas na puwesto tulad ng mga mahistradong nagsagawa nito?” tanong ni Cristina Palabay, pangkalahatang kalihim ng Karapatan.

Palagay ng Karapatan, nabigyan ng pabuyang puwesto sa Korte Suprema ang isang opisyal ng korte matapos nitong ibasura ang petisyon para sa writ of amparo at habeas data ng ilang grupo noong nakaraang taon, habang ang isa pa’y tumatakbo bilang inindorsong nomindado ni Duterte sa Court of Appeals matapos na maglabas ng searh warrant sa reyd at pag-aresto sa Negros at Manila noong Oktubre 2019.

“Nakakasuklam itong gasgas na taktika ng kapulisan na pagtatanim ng ebidensiya, ng armas at granada, para masampahan ng kaso ang mga kritiko ng pamahalaan. Alam nilang walang ginagawang ilegal itong human rights workers, alagad ng media, at mga aktibista kaya ganitong klase ng desperado at ilegal na police operations ang kanilang inilulunsad,” ani Bayan Muna Rep. Ferdinand Gaite.

Kinondena naman ng Kilusang Magbubukid ng Pilipinas ang anila’y atake sa mga aktibista sa pangunguna umano ng National Task Force to End Local Communist Armed Conflict (NTF-ELCAC).

Noong Pebrero 10, iniulat naman ng Altermidya – People’s Alternative Media Network na alas-4:30 ng hapon noon, hindi pa rin nasasampahan ng anumang kaso ang lima. Lampas na ito sa 36-oras na maksimum na maaaring ipiit ang tao nang walang kaso.

“Hindi pumirma ang Tacloban 5 ng waiver sa Art. 125 ng Revised Penal Code hinggil sa arbitraryong pagkakulong, ibig sabihin, dapat lumaya na siya ngayon,” ulat ng Altermidya.

Human rights worker na si Alexander Philip Abinguna. Altermidya

Di-terorista

Bumuhos naman ang suporta sa Tacloban 5 na nakapiit sa Municipal Police Station sa Guindapunan, Palo, Leyte. Anila, hindi NPA o mga terorista ang mga inaresto kundi lehitimong mga kasapi ng organisasyon at human rights defenders.

Sa Facebook post ni Naomi Klein, bantog na awtor at aktibistang Canadian, ibinihagi niya ang imahe ni Marissa Cabaljao kasama ang sanggol. Sinabi ni Klein na nakasama niya si Cabaljao bilang prodyuser sa isang pelikula hinggil sa climate change sa Pilipinas. Hiniling niya sa publiko ang pagpirma sa petisyon para sa walang-kundisyong pagpapalaya sa Tacloban 5 na matatagpuan sa change.org.

Samantala, pinasinunga-lingan ng Altermidya ang paratang ng 8th Infantry Division ng Philippine Army na mataas na opisyal ng Communist Party of the Philippines si Frenchie Mae Cumpio. Saad ng grupo, katawa-tawa pero nakakabahala ang paratang na ito, at naglalagay sa mga mamamahayag tulad ni Cumpio sa matinding panganib.

Inihayag din ng iba’t ibang organisasyon ng estudyante at kabataan ang kanilang pagsuporta sa Tacloban 5 na kalakhan ay nasa kanilang kabataan pa.

Ayon sa Kasama sa UP, alyansa ng student councils sa buong sistema ng Unibersidad ng Pilipinas, kalakhan umano ng mga indibidwal na naaresto ay nagmula sa UP Tacloban na kung saan si Mira Legion at Marielle Domequil ay naging bahagi ng student council at mga kilalang mga lider-estudyante.

Bukod sa pagpapalaya sa mga naaresto, ipinanawagan din ng UP Tacloban Student Council, UP Vista, at ng iba’t ibang oraganisasyon, fraternities, at sororities sa UP Tacloban ang kagyat na pagbasura sa MO 32 in Samar, Bicol, at Negros, ng EO 70 na anila’y nagbibigay-dahilan sa serye ng panghaharas at paglabag sa karapatang pantao sa bansa.

Dumagdag din sa panawagan para sa kagyat na pagpapalaya ng Tacloban 5 ang UP Solidaridad, One Big Fight for Human Rights and Democracy, One La Salle for Human Rights and Democracy at marami pang iba.

Red-tagging

Bago pa ang reyd sa mga opisina sa Tacloban, ayon sa Tacloban 5, nabalitaan na nila ang pagpapatindi ng panggigipit sa mga progresibong organisasyon sa rehiyon.

Anila, matapos ang mga engkuwentro ng miltar at NPA sa Borongan noong Nobyembre at Disyembre 2019, ipinapakalat ng AFP na pupuntiryahin nila ang legal na mga aktibista sa “white area”. Bukod ang pinatinding paniniktik at panghaharas, naging tampok din ang red-tagging sa mga organisasyon at mga lider at kasapi nito.

Sa ilalim ng EO 70 at whole-of-nation approach ng programang kontra-insurhensiya ng administrasyong Duterte, nilegalisa ng rehimeng Duterte ang red-tagging bilang bahagi ng padron ng panggigipit sa progresibong mga organisasyon at mga kritiko ng gobyerno.

Ayon sa Ibon Foundation, independiyenteng institusyon ng pananaliksik, “ang Red-tagging ay pagbabadya sa ilegal na pag-aresto sa mga aktibidta at reyd sa kanilang opisina, tulad ng limang aktibista sa Tacloban, Leyte kamakailan lang o ang ilang dosena pa sa Bacolod at Maynila noong Oktubre at Nobyembre 2019. Naging sentensiyang kamatayan na ito para sa…293 na aktibista na ang nabiktima ng extrajudicial killings ng hinihinalang mga puwersa ng Estado.”

Nagsampa ng kaso ang Ibon noong Pebrero 10 sa Ombudsman para panagutin sina Maj. Gen. Antonio Parlade Jr., Presidential Communications and Operations Office (PCOO) Usec. Lorraine Badoy, at National Security Adviser Hermogenes Esperon, bunsod ng kanilang malisyoso at walang-basehang redtagging sa mga aktibista, indibidwal at grupo mula nang maitayo ang NTF-ECLAC noong 2018.

Featured image: Apat na kababaihan sa Tacloban 5: Frenchie Mae Cumpio, Mariell Domanquill, Mira Legion at Marissa Cabaljao. Larawan ng Altermidya

“Lagi mo akong binabanatan, ha. Lawyer ka rin pala.”

Sabi ito ni Jose Calida, solicitor-general, sa isang reporter, nang magsampa siya ng petisyon para sa quo warranto sa Korte Suprema laban sa broadcast network na ABS-CBN 2 noong Lunes, Pebrero 10.

“Ginagawa ko lang ang trabaho ko, sir,” sagot ng reporter na si Mike Navallo, na nagkataong abogado nga rin. Nagkokober noon si Navallo sa naturang pagsampa ng petisyon ni Calida. Pinili ng SolGen na huwag sumagot ng mga tanong sa midya, pero tila pinili rin niyang sindakin si Navallo, na nagtatrabaho sa mismong network na gusto niyang ipasara.

“Mag-practice ka na lang (ng abogasya). Magkita tayo sa court,” sabi pa ni Calida. Hindi maipagkakamali: mistulang pagbabanta ang sinabi na ito ng SolGen, na tumatayong abogado ng buong administrasyong Duterte.

Palasyo ang nasa likod

Masasabing isinasalarawan ng insidenteng ito ang buong aktitud ng rehimeng Duterte sa midya, lalo na sa mga mamamahayag at institusyon ng midya na palagay nito’y bumabatikos o kumokontra rito.

“Malinaw” na lumampas sa hangganan ng opisina niya si Calida, ayon sa National Union of Journalists of the Philippines (NUJP), nang “personalin” niya si Navallo na nagkokober lang naman ng pagsampa ni Calida ng petisyong quo warranto. “Klasikong halimbawa ng isang tauhan ng gobyerno na pinagkakamali ang posisyon ng awtoridad niya bilang lisensiya para magwasiwas ng bigat niya,” ayon sa grupo ng mga mamamahayag.

Sa pahayag ng ABS-CBN matapos ang pagsampa ng petisyon ng SolGen, sinabi ng network na desidido ang rehimeng tanggalin sa ere ang network kahit na may pagdinig pang hinihintay sa Kamara para sa franchise renewal.

“Lumalabas na sa pagsampa ng kasong quo warranto batay sa diumano’y mga paglabag ng ABS-CBN, balak ng tanggapan ng Solicitor General na ipasara ang ABS-CBN na siyang ikakapahamak ng milyun-milyong Pilipino na umaasa sa network para sa balita, libangan at serbisyo-publiko.

Agad na itinanggi ng Malakanyang at ni Calida na may kinalaman si Pangulong Duterte sa petisyong quo warranto na naghahangad na ipawalang-bisa ang prangkisa ng ABS-CBN. Pero paano nito maitatanggi na mga alyado at tauhan mismo ng Pangulo ang nagtutulak sa mga hakbang para mawalan ng prangkisa ang naturang network?

Ilang buwan nang nakabitin sa Kamara ang panukala para sa renewal ng prangkisa ng ABS-CBN. Matatandaang pinatigil ng alyado ng Pangulo na si Palawan Rep. Franz Alvarez ang lahat ng mga pagdinig kaugnay ng franchise renewal.

Noong Disyembre 30, 2019, hinikayat pa mismo ni Duterte ang ABS-CBN na ibenta na lang ang naturang network bago mapaso ang prangkisa. “Itong ABS-, mag-expire ang contract ninyo. Mag-renew kayo, ewan ko lang kung may mangyari diyan. Kung ako sa inyo, ipagbili n’yo na ‘yan),” sabi niya.

Hindi maitatanggi na gigil si Duterte sa naturang network. Ilang kritiko at tagamasid sa pulitika ang nagsasabing maaaring pinepresyur ni Duterte ang pamilyang Lopez (na may-ari sa ABS-CBN) na ibenta ang network para mabili ng bagong-sulong na bilyonaryong si Dennis Uy.

(Nitong Setyembre 2019, biglang pumasok si Uy sa talaan ng Forbes Magazine bilang ika-22 pinakamayamang Pilipino. Matatandaang isa si Uy sa pinakamalaking campaign contributor ni Duterte. Nag-ambag ang negosyante ng di-bababa sa P30-Milyon sa kampanya ni Duterte noong 2016.)

Lahatang-panig na atake

“Walang-dudang pinatu-tunayan (ng quo warranto petition ni Calida) na desidido ang gobyernong ito na gamitin ang lahat ng kapangyarihan nito para ipasara ang broadcast network na ang muling pag-aapruba ng prangkisa, na nakasalang ngayon sa Kongreso, ay personal na pinangangako ni Pangulong Duterte na haharangin,” pahayag ng NUJP, sa wikang Ingles.

Buong suporta ang iba’t ibang grupo ng midya, kabilang ang network ng mga grupo ng alternatibong midya, Altermidya – People’s Alternative Media Network, na nagsabing walang duda nagmumula sa Malakanyang ang panibagong atake sa ABS-CBN.

“Kagagawan ang atakeng ito sa malayang pagpapahayag (free expression) at kalayaan sa pamamahayag (press freedom) ni Pangulong Duterte (mismo), na binibira ang ABS-CBN sa bawat pagkakataon, (at) inaakusahan ang network ng ‘pagkamakaisang-panig’ (‘bias’) at panggagantso (‘swindling’) dahil sa di raw pag-ere ng ilang pampulitikang patalastas niya noong kampanya para sa 2016 eleksiyong pampangulo, gayundin sa di raw pagbayad ng sapat na buwis,” ayon sa pooled editorial ng Altermidya na pinamagatang “Thrashing press freedom” (“Pagbabasura sa karapatan sa pamamahayag”).

Kapansin-pansin, ayon sa grupong pangkarapatang pantao na Karapatan, na nangyari ang pagsampa ng quo warranto tatlong araw matapos ang pinakahuling maramihang ilegal na pag-aresto sa mga aktibista sa Tacloban City.

Noong Pebrero 7, nireyd ng mga pulis ang opisina ng progresibong mga grupo at inaresto ang limang aktibista, kasama pa ang isang community journalist, si Frenchiemae Cumpio, batay sa malinaw na gawa-gawang mga kaso. (Basahin ang istorya sa pahina 3.)

“Hindi magkakaiwalay ang mga kasong ito – ipinapakita nito ang organisadong mga hakbang ng mga papet ni Duterte na supilin ang mga kritiko nito sa lahat ng prente, sa desperadong pagtatangkang ikonsolida nito ang kapangyarihan. Hindi na lang tungkol sa franchise renewal ng ABS-CBN ang petisyong quo warranto: atake na ito sa karapatan ng mga mamamayang Pilipino na makaalam (“people’s right to know”),” sabi ni Cristina Palabay, pangkalahatang kalihim ng Karapatan.

Samantala, isa pang inaatake ni Duterte sa pagpaso sa prangkisa ng ABS-CBN ang posibleng pagkawala ng trabaho ng mga empleyado ng network. Noong katapusan ng 2018, may 6,730 regular na empleyado, 900 di-regular at mahigit 3,325 talents ang ABS-CBN, ayon sa Defend Jobs Philippines, batay sa ulat ng network sa Securities and Exchange Commission at Philippine Stock Exchange.

“Habang kinikilala natin namay iba-ibang isyu sa paggawa na inilalaban ng mga manggagawa ng Kapamilya (network, katawagan sa ABS-CBN), hindi naman nangangahulugang (makata-rungan ang) di-pag-renew sa prangkisa ng ABS-CBN…(L)ibu-libong pamilya pa rin ang umaasa sa network na ito para sa kanilang kabuhayan,” sabi ni Gerardo Serue, tagapagsalita ng Defend Jobs Philippines.

Dahil sa garapal na mga atake ng rehimeng Duterte sa midya at karapatan ng mga mamamayan, unti-unting nagkakaisa ang iba’t ibang sektor para labanan ito.

Naglunsad ang NUJP ng online petition para sa franchise renewal ng ABS-CBN na mabilis na umabot sa halos 200,000 ang pumirma (nang isinusulat ang artikulong ito). Target ng petisyon sa change.org (https://www.change.org/p/abs-cbn-one-million-for-abs-cbn-s-franchise) na makakalap ng isang milyong pangalan.

Maliban sa mga grupo ng midya, mga grupong pangkarapatang pantao, mga organisasyong masa katulad ng Kilusang Mayo Uno (KMU), Anakbayan, Gabriela, at iba pa, mismong mga empleyado at maging artista ng ABS-CBN (tulad nina Anne Curtis, Vice Ganda, Jolina Magdangal, Lorna Tolentino, Baron Geisler, at iba pa) ay nakiisa para igiit ang karapatang muling makapag-ere ng naturang network.

Nag-iinarte. Nagpapasuyo. Sa salita ng mga beki, papampam.

Iyan ang ikinikilos ngayon ni Pangulong Duterte kaugnay ng (nagtatagong) amo niyang mga Kano, o sa salita ng mga aktibista, imperyalismong US. Nagtampo, nagmaktol, naglupasay ang Pangulo na parang uhuging bata matapos kanselahin ng embahada ng US sa Pilipinas ang visa ng dating hepe ng pulisya, hepeng tagapagpatupad ng madugong giyera kontra droga, at ngayo’y Sen. Ronald “Bato” dela Rosa.

Ayon sa mga opisyal ng gobyernong US, kaugnay ito ng papel ni Bato sa madugo-at-wala-nang-kredibilidad na giyera kontra droga ng rehimen, gayundin ng panunupil ng rehimen sa oposisyunistang senador na si Leila de Lima. Pero madaling basahin ang pagitan ng mga salita ng mga Kano. Ginagawang pressure point lang ito (o sugat ng rehimen na pinipisil ng mga Kano) para puwersahin si Duterte na maghunus-dili sa ganap na pakikipagmabutihan sa karibal ng US sa pang-ekonomiya at pampulitikang monopolyo sa daigdig na China.

Pero parang batang laki-sa-layaw si Duterte. Halos apat na taon nang nagpapakasasa siya sa dalawang “magulang” (bagamat mas bagay ang “amo”): pagsasanay-militar sa brutal na giyerang kontra-insurhensiya sa among Kano, pangako ng proyektong pang-imprastraktura na iuutang naman sa among Tsino. Hangga’t maaari, kay Duterte, nakakakuha siya ng pakinabang (at sila, sa kanya) sa dalawa.

Ang problema ni Duterte, hindi sanay sa hating atensiyon ang among Kano. Sanay itong nasosolo ang mga tutang Pilipino. Halos isang siglo matapos gawaran ng “kalayaan” ang Pilipinas, astang kolonya pa rin ng mga Kano ang Pilipinas, at hindi papayag ang mga ito na nakikipagmabutihan sa ibang amo si Duterte. At nakita nito ang isang pressure point ng kurap na mga tuta: ang paglalamyerda at shopping ng mga opisyal ng rehimen sa ibang bansa, lalo na sa Amerika.

Pero nakita rin ni Duterte ang paraan para mapresyur ang mga Kano: mag-inarte, magpapampam. Kunyari lalayasan na niya ang mga Kano. Ibabasura ang Visiting Forces Agreement.

Paano natin nalamang pag-iinarte lang ito? May 180 araw pa bago maging epektibo ang abrogasyon ng VFA. Mula noong pormal na sinumite ng rehimen ang notisya hanggang sa dulo ng 180 araw, marami ang puwedeng mangyari. Puwedeng mapatahan at mabigyan ng gusto niya ang nagmamaktol nilang tuta. Puwedeng magmabutihan muli sina Duterte at US Pres. Donald Trump (na minsan nang kinantahan at pinapurihan ni Duterte noong 2016). Puwedeng magkaroon ng bagong kasunduan na pamalit sa VFA.

Noong Pebrero 7, iniulat ng Philippine Daily Inquirer ang pagpapalipad ng US Air Force F-16 fighter jets sa Cesar Basa Air Base. Bahagi ito ng Bilateral Air Contingent Exchange – Philippines, o ehersisyong militar ng dalawang air forces sa ilalim ng VFA. Kinumpirma ni Lorenzana na may joint exercises ngang nagaganap – sa eksaktong panahon na pinababasura raw ni Duterte ang VFA.

Samantala, sinabi ng mga galamay ng rehimen na makikipagnegosasyon na ito sa iba pang bansa para makuha ang pagsasanay-militar na hindi makukuha ng AFP kung mawawala na talaga ang VFA. Napakagandang tugtugin ito sa tainga ng mga Tsino.

Nananawagan ang maraming makabayang grupo na totohanin ng Pangulo ang pagbabasura sa VFA. Maaasahan kaya nating tunay na tumindig sa sariling paa ang nag-iinarte, nagpapasuyo, papampam na tuta?

Noong nakaraang Disyembre, bago matapos ang taon, ay naglabas ng desisyon ang Korte Suprema tungkol sa project employment.

Bagamat isang manedyer ang sangkot sa kasong ito, magagamit pa rin ito ng ordinaryong mga manggagawa sa kanilang pakikipag-ugnayan sa kanilang kompanya.

Sa nasabing kaso, nagne-negosyo dito sa Pilipinas itong Pacific Metals Company, isang kompanyang pag-aari ng Hapon, sa pamagitan ng pag- import sa mga nickel ore products.

Nakipagkasundo ang Pacific Metals sa Eramen Minerals, Inc., isang lokal na kompanya, na kanilang ide-develop ang lupang nakalaan para sa Eramen Minerals sa may Zambales, sa pamagitan ng joint-venture agreement.

Ayon sa kanilang kasunduan ay magbibigay ng tulong teknikal at pinansyal ang Pacific Metals sa Eramen Minerals para matupad ito.

Kaugnay ng joint venture agreement na ito, ay kinuha ng Pacific Metals itong si Edgar bilang project manager upang pangasiwaaan ang obligasyon ng kompanya ayon nasabing kasunduan.

Dalawang buwan ang kontrata ni Edgar na magtatrabaho sa kompanya.

Bahagi ng trabaho ni Edgar ang mangasiwa sa operasyon at mga konstruksyon na kailangang gawin ng Pacific Metals, ang pag-aalam kung saaan banda may mineral na dapat minahin ang kompanya, ang pag-gagawa ng kaukulang mapa-tungkol dito, ang pakikipagkoordina sa lokal na pamahalaan, ang pag-aaral sa mga kontrata ng kompanya, ang pag-iwas sa sakuna, at iba pa.

Kalaunan, natapos ang kontrata nitong si Edgar ngunit patuloy siya sa kanyang trabaho sa kompanya. Wala siyang nilagdaan na bagong kontrata sa bagay na ito.

Pagkalipas ng halos isang taon ay tinanggal ng Pacific Metals itong si Edgar.

Di umano ay tapos na ang exploration aspect ng proyekto at hindi na kailangan ang serbisyo nitong si Edgar.

Nagsampa ng kasong illegal dismissal laban sa Pacific Metals at Eramen itong si Edgar.

Ayon sa kompanya, siya ay isang project employee lamang at may karapatan silang tanggalin siya dahil tapos na ang dahilan kung bakit siya kinuha.

Ayon naman dito kay Edgar, hindi siya dapat ituring na project employee ng kompanya sapagkat wala silang usapan nito kung gaano kahaba ang kanyang paglilingkod dito bilang empleyado at hindi rin na-i-report ng kompanya sa Department of Labor and Employment (DOLE) ang pagtanggal sa kanya bilang empleyado nito.

Sa hatol ng Labor Arbiter, pinanalo nito ang Pacific Metals at nagpasyang isang project employee itong si Edgar.

Inakyat ni Edgar sa National Labor Relations Commission (NLRC) ang kaso. Talo pa rin siya at panalo pa rin ang Pacific Metals.

Inakyat pa rin ni Edgar ang kaso sa Court of Appeals. Binaliktad ng Court of Appeals ang hatol at pinanalo naman si Edgar.

Ang Pacific Metals naman ngayon ang nag-apela sa Korte Suprema.

Sa desisyon ng Korte Suprema, nilinaw nito ang kaibahan ng project employee sa regular employee.

Ang isang regular na empleyado o manggagawa (regular employee), ayon sa Korte Suprema, ay iyong manggagawa na kinukuha ng kompanya upang gampanan ang trabaho na mahalaga o nararapat sa negosyo o hanapbuhay ng kompanya, maliban lamang kung siya ay kinuha upang magsagawa ng isang partikular na proyekto ang wakas nito ay dati nang alam bago pa man siya kinuha (project employee).

Sa panig ni Edgar, malinaw na kinuha siya ng Pacific Metals para sa dalawang buwang kontrata lamang noong una siyang kunin, sabi ng Korte Suprema.

Ngunit matapos ang dalawang buwang ito, patuloy siyang pinagtrabaho ng Pacific Metals.

Patuloy siya sa pag-gawa sa kanyang gawain na mahalaga para sa negosyo ng Pacific Metals.

Sinabi ng Korte Suprema na kahit man sabihin na isang project employee si Edgar sa simula, ang patuloy na pagkuha sa kanya ng Pacific Metals upang gampanan ang mga gawain na mahalaga sa negosyo nito ay sapat na upang ituring si Edgar bilang isang regyular na empleyado ng Pacific Metals.

Kaya, nagpasya ang Korte Suprema na tama ang Court of Appeals desisyon nitong isa ngang regular na empleyado itong si Edgar; mali ang kompanya sa ginawang pagtanggal sa kanya; at dapat lang siyang ibalik sa kanyang pwesto at bayaran ng kanyang backwages (Pacific Metals Co., Ltd. vs. Edgar Allan Tamayo, et. al;., GR No. 226920, December 5, 2019).

Kung kayo ay mga project employees na paulit ulit na nirere- hire ng inyong kompanya, sana ay may mapulot kayong aral dito sa kasong ito ni Edgar

Hindi na lang sindikato ng sugal lang ang may pekeng lamay para magpasakla at patupada. Pati kasi ang Armed Forces of the Philippines (AFP) at Philippine National Police (PNP), ginagamit na rin umano ang modus operanding ito sa kanilang programa kontra-insurhensya.

Kinundena ng Kilusang Magbubukid ng Pilipinas (KMP) ang AFP Southern Luzon Command (AFP Solcom) sa umano’y pagpapakana nito ng “pekeng lamay at libing” para sa mga pinatay na magsasakang sina Emerito Pinza at Romy Candor na ipinakilala rin ng AFP bilang mga rebelde.

Ibinalita ng Philippine Information Agency (PIA) noong ika-31 ng Enero 2020 ang pagbibigay ng disenteng libing ng PNP Region 4A Office (PRO4A) sa dalawang napatay na mandirigma ng New People’s Army (NPA) sa bayan ng Kalayaan, Laguna. Nakipag-ugnayan din umano ang PRO4A sa pamilya ng mga nasawing rebelde at nagbigay ng “burial assistance”.

Pero ayon sa KMP, peke ang libing at pagbansag sa dalawa bilang mga rebelde. Hindi kasi umano totoong nakipag-ugnayan ang mga otoridad sa pamilya nila Pinza at Candor at nagdaos lang ng gawa-gawang libing kasama ang mga nagpanggap na kaanak ng dalawang napatay na magsasaka. Iginiit din ng KMP na posibleng ibinulsa lamang ng mga sundalo ang burial assistance na ibinigay sa nagpanggap na pamilya ng dalawa.

Giit pa ng KMP, sina Pinza at Candor ay hindi mga NPA kundi mga magsasaka at organisador ng Pinagkaisang Ugnayan ng mga Magsasaka sa Laguna (Pumalag).

Ayon kay Danillo Ramos, tagapangulo ng KMP, “Bukod sa pamemeke ng litrato ng mga pekeng sumukong rebelde, ginagawa na ngayon ng militar ang mga pekeng lamay at libing para sa mga pekeng rebelde,”

Dagdag pa ni Ramos, hindi na umano nakuntento ang AFP sa kanilang malaking badyet at dagdag-sweldo, ginawa pa umano nitong raket na pinagkakakitaan ang programa kontra-insurhensya ng gobyerno.

Noong Enero 17, itinalaga bilang kumander ng AFP Solcom si Major General Antonio Parlade na unang nakilala bilang susing opisyal sa likod ng National Task Force to End the Local Communist Armed Conflict (NTF-ELCAC) na kilalang notoryus sa pagpapakalat ng fake-news at red-tagging sa mga personalidad at organisasyong kritikal sa administrasyong Duterte.